มลพิษอยู่ใกล้แค่ปลายจมูก อันตรายแค่ไหน ต้องรู้เพื่อรับมือ

บ่อยครั้งที่เรามักจะลืมให้ความสำคัญกับสิ่งใกล้ตัว แม้แต่อากาศที่เราหายใจอยู่ทุกนาทีเพื่อให้ออกซิเจนเข้าสู่ร่างกาย

รู้หรือไม่? ระหว่างวันเราหายใจมากถึง 12 – 20 ครั้งต่อนาที แต่ละชั่วโมงจะรับอากาศเข้าไปในปอดสูงถึง 600 ลิตร และเพิ่มขึ้นเป็นเท่าตัวในขณะที่ออกกำลังกาย

แล้วรู้หรือไม่? ในอากาศไม่ได้มีแค่ออกซิเจน แต่ยังมีก๊าซอย่างคาร์บอนไดออกไซด์ มีอนุภาคสสารต่าง ๆ ที่เป็นมลพิษ และตามองไม่เห็นทั้งฝุ่นละออง PM2.5 แบคทีเรีย เชื้อโรค ไปจนถึงสาร VOCs และฟอร์มาลดีไฮด์ที่ระเหยมาจากสี สารเคลือบวัสดุในบ้าน ที่คายตัวออกมานานนับสิบปี

จมูกของเรามีกลไกการกรองอากาศย่อม ๆ อยู่ในตัว เป็นด่านแรกในการป้องกันอันตรายให้กับระบบหายใจ โดยมีขนในจมูกและเยื่อเมือกบริเวณจมูกส่วนหน้าคอยดักจับสิ่งสกปรกหรือกรองฝุ่นที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางใหญ่กว่า 4 ไมครอน ส่วนฝุ่นละเอียดอย่าง PM2.5 รวมถึงฝุ่นที่เล็กกว่า 4 ไมครอน จะถูกขนในโพรงจมูกพัดให้เข้าไปในกระทบผนังโพรงจมูก ละลายในเยื่อเมือก แล้วเคลื่อนตัวไปยังลำคอด้านหลัง ขับออกมาเป็นเสมหะหรือถูกกลืนลงไปในหลอดอาหาร

ร่างกายมนุษย์มีข้อจำกัด เมื่อเราสูดรับฝุ่นเล็ก ๆ เข้าไปมาก ๆ โดยเฉพาะ PM2.5 ที่กำลังเป็นปัญหาในประเทศไทย กลไกเหล่านี้อาจทำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพและไม่สามารถกรองได้ทั้งหมด ในขั้นต้นอาจเกิดอาการอักเสบที่เยื่อบุจมูก โดยเฉพาะผู้ที่เป็นภูมิแพ้จะไวต่อการกระตุ้นเป็นพิเศษและได้รับผลกระทบอย่างรวดเร็ว และถ้าฝุ่นละเอียดมีปริมาณมาก ๆ อาจจะผ่านโพรงจมูกเข้าไปถึงถุงลมในปอดทำให้เกิดการอักเสบและระคายเคือง ฝุ่นสามารถเข้าไปทำให้ตัวรับเซลล์ในปอดประสิทธิภาพลดลงส่งผลให้ปอดอ่อนแอและติดเชื้อได้ง่าย ฝุ่นเล็กละเอียดสามารถซึมเข้าสู่กระแสเลือดไปรบกวนการทำงานของระบบต่าง ๆ ซึ่งจะเกิดผลกระทบอีกมากมายในระยะยาว